Japan: land van wet en orde…

Bestaat er een groter contrast: van het chaotische en hectische Indonesië naar het gestructureerde en gedisciplineerde Japan? Na maanden rondfietsen op de verrassend mooie eilandenarchipel, wou ik nog iets geks doen alvorens de draad van het solar avontuur terug op te nemen. De keuze viel uiteindelijk op Japan, het land van de rijzende zon. Het leek me een ideaal intermezzo om tussen het fietsen door nog eens de stapschoenen aan te trekken en de fietstassen in te ruilen voor een rugzak. Een land dat je efficiënter te voet en via het openbaar vervoer kan verkennen, leent zich bovendien uitstekend om je te laten omringen door fijn gezelschap. De komende twee weken stapt er een globetrotter pur sang in mijn kielzog: Nadine Deroo uit het West-Vlaamse Poperinge.

Dat Japan een zeer geciviliseerd en apart land is, had ik her en der al opgevangen. Maar het is pas wanneer je er rondloopt dat je met de neus op de feiten wordt gedrukt. Zo voldoet de Japanner wel degelijk aan het stereotype beeld van de hoffelijke, buigende en minzame persoon die zich strikt aan de voorgeschreven regels houdt. Daar waar wij als voetganger het rode licht wel eens negeren, wacht de Japanner geduldig tot het groene mannetje verschijnt. In metro- en treinstations volgen ze gehoorzaam de bewegwijzering en houden ze links of rechts aan op trappen en gangen. Ze staan netjes in de rij te wachten op trein, bus of metro en laten reizigers eerst uitstappen. Geduw en getrek is hen vreemd. Waarom zouden ze? Nergens anders dan in Japan rijdt het openbaar vervoer zo absurd punctueel volgens het boekje.

Ik vermoed dat er in Japan heel wat ongeschreven wetten en regels zijn, waar Japanners zich gewoon aan houden. Zo ga je op straat nergens etende of drinkende Japanners zien, ondanks je op haast elke hoek van de straat warme en koude dranken uit een automaat kan halen. Japanners laten ook geen afval achter. Wie iets consumeert, wordt geacht zijn afval mee naar huis te nemen. Op treinen vind je dan ook nergens een vuilnisbak.

Het voelt wat vreemd aan, dat volgzame gedragspatroon dat collectief ingeburgerd is. De oorsprong ervan moet gezocht worden in de eeuwenoude samoerai-cultuur. Deze krijgers hadden groot aanzien en stonden gekend voor hun meedogenloosheid.  Bracht je een samoerai in verlegenheid dan riskeerde je zelfs de doodstraf. Hun ganse cultuur is gebaseerd op eer en schaamte. Angst voor gezichtsverlies is in Japan heel sterk aanwezig. Die verantwoordelijkheid en sociale druk zorgen ervoor dat Japanners zich heel terughoudend gaan opstellen en van nature een gereserveerde beleefdheid en vriendelijkheid tentoon spreiden.

Hun discipline en geordendheid trekt zich ook door tot in hun leefruimtes. Zo moeten we de traditionele Japanse hotels (ook wel ryokans genoemd) betreden op onze blote- of kousenvoetjes. De kwetsbare tatami-vloermatten dulden geen vuile stapschoenen. Soberheid kenmerkt ook de slaapkamer die opvallend leeg oogt. Naast een ontbijttafeltje op kinderformaat treffen we er enkel bedjes aan in de vorm van futon-matrassen. Ze ’s avonds uitrollen en ’s morgens netjes terug opplooien, is een dagelijks Japans ritueel.

Ons idee over elegante Japanse mode en extravagant geklede hippe jongeren moeten we ook meteen bijsturen. Op  het openbaar vervoer valt het ons op dat de mannen hoofdzakelijk een spierwit overhemd dragen, een zwarte, stijf gestreken broek en opgepoetste schoenen, terwijl vrouwen zich tooien in lange rokken. Japanners laten bij ons ook een zeer bedeesde indruk achter. Op het openbaar vervoer zitten ze stilzwijgend te tokkelen op hun mobieltje of knikkebollen ze tussen droom en werkelijkheid na een zware werkdag. Luid getetter en drukdoende telefoongesprekken zijn hier niet aan de orde van de dag. Japanners leven in stilzwijgendheid. Benieuwd of we onze eerste indrukken de komende dagen zullen moeten bijsturen…