Een duik in het scheepsverleden…

De kaart van Sulawesi heeft iets weg van een geamputeerde octopus waar de vier nog resterende armen naar zowat alle kanten zwiebelen. Het versterkt de indruk dat dit eiland de grootste is van het Indonesische archipel, al moet het hierbij drie andere eilanden laten voorafgaan: Nieuw-Guinea, Borneo en Sumatra. Heel af en toe hoor je nog de oude naam van het eiland vallen: Celebes. Het refereert naar de periode van de 16de eeuw waarbij de Portugese kolonisten verwikkeld waren in een strijd met de piraten van het eiland. De Portugezen noemden het daarom ‘Ponto dos Celebres’ (plaats van roemruchtige mensen). De naam ‘Celebes’ werd ook daarna, tijdens de Nederlandse kolonisatieperiode aangehouden.

Door zijn gunstige strategische ligging tussen Java en de Oost-Indonesische specerijeneilanden heeft het eiland altijd een belangrijke rol gespeeld in de scheepshandel. De vele havensteden hebben ertoe bijgedragen dat een stukje scheepvaart authenticiteit bewaard is gebleven. Tot op heden bouwt men in het dorpje Tana Beru schepen zoals men het generaties geleden al deed. Deze overdracht van kennis prikkelt mijn interesse en dus stuur ik mijn fiets in de richting van het epicentrum van de traditionele scheepsbouwindustrie.

Ik moet niet eens veel moeite doen om de boten in aanbouw te vinden. Wanneer ik het strand van het kustplaatsje nader, hoor ik aanzwellende werfgeluiden. Over een afstand van diverse kilometers liggen tientallen boten geduldig te wachten om vaarklaar gemaakt te worden. Door zijn diversiteit aan lengtes en groottes lijkt het wel een soort speelgoedwinkel voor avontuurlijke zeevaarders. Zelden zag ik zo’n collectie aan boten in aanbouw bij elkaar.

Op goed geluk betreed ik één van de loopplanken die mij toegang verschaffen tot de buik van het schip. De binnenruimte in zijn naakte vorm met zijn wirwar aan planken en tussenschotten is best indrukwekkend te noemen. Ik moet eerlijk bekennen dat ik nog nooit heb stil gestaan bij de gedachte aan de hoeveelheid hout dat eraan te pas komt bij het vervaardigen van een schip. Hier en daar zijn mannen druk in de weer. Een dak van gedroogde palmtakken zorgt voor de nodige schaduw zodat het werken bij deze tropische temperaturen draaglijk blijft. Met zeer eenvoudige gereedschappen, gaande van potlood tot meetlat en van handzaag tot houtbeitel geven ze beetje per beetje vorm aan wat ooit de trots van de zee moet worden. Hier wordt nog gebouwd volgens de strikte, traditionele regels: zonder bouwplannen en met de eenvoudigste hulpmiddelen.

Daar waar men vroeger enkel houten pinnen gebruikte voor de montage, merk ik dat ze inmiddels zijn overgeschakeld op metalen spijkers en bouten. Eeuwenlang vertrouwden Indonesische zeilers op de wind als natuurlijke hulpbron om de snelheid van de boot te bepalen. Precies daarom gebruikte men voor- en achterzeilen. De wind krijgt inmiddels een ondergeschikte rol toebedeeld en hebben dieselmotoren zowat in alle boten hun intrede gedaan. Desalniettemin is de manier van bouwen onveranderd gebleven. De vakkennis wordt nog steeds decennia na decennia doorgegeven van vader op zoon. Dat de jonge generatie mee evolueert met zijn tijd is onvermijdelijk. Ondanks de modernisering zal de scheepswerf van Tana Beru altijd een stukje eeuwenoud erfgoed blijven uitstralen.

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *