Riksja’s: een verdwijnende traditie?

Mijn verrassende ontdekkingstocht doorheen Bangladesh loopt op zijn laatste benen. Binnen enkele dagen steek ik opnieuw de grens over met India om vervolgens koers te zetten naar mijn allerlaatste bestemming en tevens de kers op de taart: Bhutan.

De voorbije weken vertoefde ik meermaals in de hoofdstad Dhaka. Enerzijds omdat deze stad min of meer centraal gelegen is om andere delen van het land te ontdekken en anderzijds omdat hier het bureau van import en export is gevestigd. Alle benodigde documenten voor het verschepen van bamboefiets en trailer werden grotendeels vanuit dit bureau geregeld. De verplaatsingen in de hoofdstad deed ik hoofdzakelijk per riksja. De populariteit van riksja’s is immens groot. Het succes moet enerzijds gezocht worden in het feit dat het centrum van Dhaka volledig dichtslibt. Zeker tijdens de spits zit het verkeer muurvast. Anderzijds zijn riksja’s altijd en overal aanwezig in het straatbeeld. Binnen de minuut hoor je hun kenmerkend belgerinkel.

Riksja’s hebben een lange geschiedenis in Bangladesh. Reeds in 1941 waren ze een zichtbare verschijning in het straatbeeld, al was hun aantal niet groter dan 37. Veertig jaar later, in 1981, was hun aantal bijna vervijfvoudigd. De stad telde toen slechts 62.469 inwoners. Dat bevolkingsaantal gaat het voorbije decennium de verbeelding te boven. De teller zweeft momenteel rond de 20 miljoen inwoners. Ook het aantal riksja’s is exponentieel gestegen. Men vermoedt dat er om en bij anderhalf miljoen fietstaxi’s rondtoeren in de hoofdstad. Ze hebben voor zichzelf in de traditie van Bangladesh hun eigen plekje gecreëerd. Dhaka staat in het Guinness Book of World Records geregistreerd als de stad met de meeste fiets-riksja’s ter wereld.

Ondanks het succes van de riksja’s zijn ze voor velen ook een bron van ergernis. Binnen de wandelgangen van de regering gaan er al jaren stemmen op om het aantal fietstaxi’s aan banden te leggen of zelfs volledig te verbannen. Reden: de verkeersopstopping. De voorbije jaren is hun bewegelijkheid al fel geslonken. Zo zijn ze niet langer welkom op belangrijke verkeerswegen. De vraag kan echter gesteld worden of het wel degelijk de riksja’s zijn die aan de basis liggen van de eindeloze stroom files die de hoofdstad dagelijks teisteren.

Met de toenemende welvaart is ook het wagenpark in Dhaka fel toegenomen. Deze privéauto’s vervoeren vaak slechts één passagier, maar nemen wel gemakkelijk 2,5 keer meer ruimte in dan een riksja. Privéauto’s nemen ook behoorlijk wat ruimte in wanneer ze gestationeerd staan, terwijl fietstaxi’s meestal in beweging zijn. Men schat dat ze dagelijks 40% van alle verplaatsingen in de straten van Dhaka voor hun rekening nemen.  

Tornen aan de bewegingsvrijheid van de riksja’s heeft indirect ook gevolgen voor het inkomen van deze bevolkingscategorie. In Dhaka zijn riksja’s één van de grootste bronnen van werkgelegenheid. De berijders zijn vaak analfabeet en laaggeschoold. Voor deze mensen zijn riksja’s een waardig alternatief in het arbeidscircuit. Ervaring is niet vereist en ze hoeven ook geen investeringen aan te gaan, want de meeste riksja’s worden geleased. Dat mensen ondanks het zeer vermoeiende werk toch kiezen voor dit beroep heeft ook grotendeels te maken met de zekerheid van een min of meer stabiel inkomen en de volledige vrijheid om zelf over hun werktijden en routes te beschikken.

In een tijd waar de stem om meer milieuvriendelijke vervoersmiddelen te gebruiken alsmaar luider klinkt, is het ook des te meer vreemd dat men het aantal riksja’s aan banden wil leggen. Wereldwijd pleiten wetenschappers en activisten om verplaatsingen uit te voeren met niet-gemotoriseerde voertuigen en elektrische transportmiddelen. Het lijkt erop dat Bangladesh, één van de grootste slachtoffers van de klimaatverandering, net de andere kant op gaat. Een inperking of zelfs verbod op riksja’s zal ertoe bijdragen dat de schadelijke koolstofdioxide of koolmonoxide alleen maar zal toenemen.

Dat niet-gemotoriseerde voertuigen de snelheid van het verkeer vertragen, zal ik niet ontkennen. Maar zal het verbod überhaupt een oplossing bieden voor de dagelijkse verkeersellende? Wat is daarenboven het levensvatbare alternatief als de riksja’s verdreven worden uit het straatbeeld? Riksja’s zijn meer dan één industrie. Er is ook nog een hele onderliggende economie, denken we maar aan fietsherstellers, fietsenmakers, winkeliers die onderdelen verkopen, … Heel wat riksja-berijders wonen in de sloppenwijken van Dhaka samen met dienstmeisjes die huishoudelijk werk verrichten. Ook zij riskeren hun baan te moeten opgeven als riksja-berijders hun baan verliezen en noodgedwongen de hoofdstad moeten verlaten.

Riksja-berijders hebben alleen spierkracht. Zij hebben geen stem in de samenleving, laat staan dat ze ondersteund worden door een vakbond. Als beleidsbeslissingen nadelig uitvallen voor hen, staan ze aan de zijlijn en kunnen ze alleen maar moedeloos toekijken. Ik kan alleen maar hopen dat de regering hun plannen opbergt en dat de riksja’s blijvend het typisch symbool uitmaken van het straatbeeld van Dhaka.

One Response

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *