Einde van een tijdperk?

In een tijd waar oude ambachten alsmaar vaker in een vergeethoekje worden geduwd en gedoemd zijn tot een voetnoot in de geschiedschrijving, lijkt het erop dat het toerisme het tij alsnog kan keren. Althans die indruk overheerst wanneer ik een bezoek breng aan de paraplufabriek van Bor Sang, op een boogscheut van de grote stad Chiang Mai. Ik moet wel eerst de valkuilen van het toerisme weten te omzeilen, want bij het binnenrijden van de wijk San Kampaeng waar de fabriek is gevestigd, wenken felgekleurde papieren parasols me naar binnen, naar één van de vele winkeltjes aan de straatkant. De echte actie speelt zich evenwel in de paraplufabriek zelf af.

Daar sta ik oog in oog met ambachtslieden en vrouwen die het ganse productieproces van de paraplu’s vorm geven. Eeuwenoude technieken worden nog hoog in het vaandel gedragen. Technologische revolutie is hier vreemd. De tijd is er blijven stilstaan. Alleen de aanwezigheid van smartphones die via oortjes het eentonige en repetitieve werk van de arbeiders muzikaal opvrolijken, brengt me terug naar de werkelijkheid. De assemblagelijn neemt me op sleeptouw, van de kleinste onderdelen tot volledig geassembleerde onderdelen om uiteindelijk te eindigen in het tekenstation. Op deze laatste plek viert creativiteit hoogtij, want hier komt het teken- en schilderstalent boven de oppervlakte drijven. In enkele minuten tijd ondergaat de aanvankelijk kleurloze parasol een ware gedaanteverwisseling. Speelse patronen wisselen elkaar moeiteloos af met voornamelijk Thaise afbeeldingen van rijstvelden, bloemmotieven en zonsondergangen.

De kunstenaars spelen graag in op de verlangens van de toerist en in een handomdraai beschilderen ze ook probleemloos je smartphone hoesje, je T-Shirt of handtas. Elke bijverdienste op hun wellicht schamel loon is mooi meegenomen. Al denk ik dat ze beter af zijn dan de mannen en vrouwen die de eerste fase van het productieproces voor hun rekening nemen. Zij zitten oncomfortabel op de vloer en snijden en splijten met vlijmscherpe mesjes bamboestokjes. Wat verderop wordt het framewerk in elkaar geknutseld al was het mecano. In een nog verder stadium voegen vrouwen rijstpapier of katoen toe. Met lagen lak wordt de bekleding versterkt en waterdicht gemaakt. De eentonigheid van het werk grijpt me naar de keel en heel even prijs ik me gelukkig dat ik me wel in een zeer geprivilegieerde positie bevind. De wettelijke pensioenleeftijd mag in Thailand dan wel 55 jaar zijn, ik zou geen geld van de wereld willen ruilen. Laat me dan nog liever tien jaar langer werken (en af en toe de vleugels uitslaan ;-)).

Het handwerk van de Bor Sang paraplu’s staat hoog aangeschreven, zowel in eigen land als in het buitenland. De uitstekende reputatie heeft ertoe bijgedragen dat de naam Bor Sang synoniem is geworden met het papieren parapluambacht zelf en dat de paraplu is uitgegroeid tot cultureel symbool van de stad Chiang Mai. Eén keer per jaar vindt er zelfs het Bor Sang Umbrella Festival plaats. Op die dag komt de hele wijk Sam Kampaeng tot leven. Het hoogtepunt is de paradewedstrijd voor de mooiste paraplu’s.

Algemeen wordt aangenomen dat het vakmanschap ruim tweehonderd jaar oud is. Voor de oorsprong van de Bo Sang paraplu grijpt men vaak terug naar een populaire, lokale mythe. Een Thaise monnik zou op bedevaart van een Birmese persoon een paraplu als offer hebben ontvangen. De monnik was zo onder de indruk van de kwaliteit van de paraplu dat hij het dorp besloot op te zoeken waar het vervaardigd was. Na het aanleren van de ambacht keerde hij terug naar zijn geboortestad, het huidig San Kamphaeng district. Daar verspreidde hij tenslotte zijn kennis en kunde onder zijn stadsgenoten.

Paraplu’s werden aanvankelijk gemaakt als een offer voor monniken. Door mensen uit de hogere klasse werd het ook gebruikt als attribuut voor buitenwandelingen. Met het stijgend toerisme in Thailand is de voorbije decennia ook de massaproductie om de hoek komen gluren en heeft de kwaliteit een flinke deuk gekregen. Tot overmaat van ramp is er de afgelopen jaren een opmerkelijke stagnatie merkbaar van het aantal toeristen. Thailand krijgt harde concurrentie van goedkopere Aziatische landen die toeristisch erg in de lift zitten. De export van 80.000 paraplu’s is op drie jaar tijd met één derde gedaald. Dalende winst en nieuwere trends brengen het vakmanschap van de Bo Sang paraplu in gevaar. Ook blijkt het alsmaar moeilijker te worden om jongeren te vinden die het vak willen aanleren.

Het verhaal van de Bo Sang Umbrella is geen alleenstaand feit. Over de hele wereld dreigt traditionele vakmanschap verloren te gaan. Zonder een nieuwe generatie ambachtslieden en ondersteuning voor het behoud van het ambacht, dreigt het doek definitief te vallen over dit stukje culturele identiteit. Hopelijk kan innovatie en een goed uitgekiende marketing het einde van dit tijdperk alsnog tegenhouden.

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *