Mister Lee

Ze verdwijnen steeds meer en meer, in de luwte van de tijd. Ze worden schaars en schaarser. Vaklieden die de stiel van vader op zoon overdragen. Hun lot is voorbestemd, nog voor ze de luiers zijn ontgroeid. Eerst kijken ze van op de zijlijn toe, wat onwennig en bedeesd. Naarmate de jongen volwassen wordt, maakt hij zich meester van het vakmanschap. De handelingen die hij duizenden malen heeft geobserveerd, worden het verlengstuk van zijn brein. Zo was het generaties lang. Het was een soort wetmatigheid, een constante zekerheid. Maar de tijden zijn veranderd. De wereld biedt nieuwe toekomstmogelijkheden die jongeren met graagte omarmen. Goedkope massaproductietechnologie maakt brandhout van eeuwenoude tradities. Wij kijken toe hoe cultuurhistorisch erfgoed herleid wordt tot vergeelde krantenknipsels. Met nostalgie en een stuk mea culpa zullen we terugdenken aan een verloren generatie.

Mister Lee is een levend stukje erfgoed in Penang, maar voor hoe lang nog? Ik ontmoet hem, zittend op een plastic kinderkrukje, voor de ingang van zijn huis. Daar maakt hij traditionele joss sticks, al decennia lang. Van zijn generatie is hij de enige in Georgetown die ze eigenhandig maakt. Op een steenworp vandaan ligt de oudste Chinese tempel, the Goddess of Mercy Temple. De aldoordringende rook van de brandende joss sticks, wierookstokjes die als offer worden gebruikt, walst tot aan zijn voordeur. Met het stijgend toerisme, is ook de vraag naar joss sticks exponentieel gegroeid. Mister Lee merkt echter weinig tot niets van deze big booming business. De stijgende vraag is handig ingevuld door goedkope, grootschalige en machinale productie.

Tweeënnegentig is hij inmiddels. Op het eerste zicht ziet hij er iets jonger uit, maar de ouderdom heeft zijn sporen nagelaten. Mister Lee is hardhorig en wat afwezig, alsof hij zich heeft teruggetrokken in zijn eigen leefwereld waar hij sinds zijn twaalfde mee vertrouwd is. Echt communiceren doet hij niet meer. Zijn gebroken Engels komt nier verder dan ‘Thank you!’ en ‘Welcome’. Vasculaire dementie knaagt langzaam aan zijn geheugen. De vele artikels uit kranten en tijdschriften getuigen van een andere tijd. Ze hangen als mooi ingelijste foto’s in zijn rommelige woonkamer.

Met trillende hand vermengt hij water met een pasta van kleverig poeder gemaakt van sandelhout uit Australië. De kwaliteitssandelhout is zijn handelsmerk geworden. Zijn joss sticks produceren een zeer geurige geur en branden ook langer dan de goedkope, machinale versies. Eenmaal het mengsel klaar is, neemt hij een handvol pasta en rolt het met een ongekende souplesse op lange, dunne bamboestokken. Vervolgens prikt hij ze één voor één in een houten rek. De zon zorgt voor het natuurlijk drogingsproces.

In zijn jonge jaren maakte hij grote, pilaarvormige joss sticks die decoratief werden afgewerkt door zijn vrouw die ze beschilderde met kleurrijke draken. Ze worden gebruikt bij grote festivals en het Chinese Nieuwjaar. Net boven de televisie hangt een nostalgische kleurenfoto van het jonge koppel, glimlachend kijkend in de camera. Zijn artistieke geliefde is al een tijd gestorven. Vandaag is mister Lee te oud voor het maken van deze ingewikkelde joss sticks. Hij geeft de voorkeur aan kleinere, gemakkelijk te maken exemplaren. Sommige zijn voorzien van Chinese karakters in blauwe en rode inkt. Ze vereenzelvigen geluk en gezondheid. De joss sticks zijn een populair geschenk onder de voornamelijk Chinese toeristen.

Straks zullen ook zij met lege handen huiswaarts keren, want tot dusver is de opvolging niet verzekerd. Zijn twee zonen hebben een andere weg ingeslagen. Samen met zijn artistieke vakmanschap zal ook de laatste handgemaakt joss stick maker uit het straatbeeld van Georgetown verdwijnen.

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *