De moon boats van Bangladesh

Bangladesh is een rivierland en sinds mensenheugenis spelen boten een cruciale rol in het leven van zijn bewoners. De handgemaakte houten boten vormen een essentieel onderdeel van de rijke, culturele traditie. De kunst van het maken van boten is dan ook een aloude ambacht en behoort tot één van de oudste levende technologieën van de wereld.

Die kunst dreigt echter verloren te gaan met de opmars van motorboten. Best jammer, want Bangladesh had ooit de grootste vloot van houten boten; meer dan een miljoen om precies te zijn. Je kwam ze in alle soorten en maten tegen, allen ontworpen met een specifieke functie. Eén van de meest opvallende en typische boten in de Baai van Bangladesh is de Moon boat, ook wel Chand-Nauka genoemd. Zijn schoonheid wordt alleen geëvenaard door zijn zeldzaamheid.

Opvallend zijn vooral de gebogen lijnen van de maanboot. Deze middelgrote vissersvaartuigen varen met het tij de open zee op om met de volgende terug te keren naar het vasteland. De speciale vorm van de boten moet gezocht worden in de noodzaak voor vissers om zandbarrières op een paar honderd meter van de kust over te steken. Deze zandbarrières veroorzaken brekende golven die in confrontatie met de houten boten spectaculaire beelden opleveren. Dankzij de kromming van de kiellijn slagen de vissers er wonderwel in om het natuurgeweld te bedwingen. Vanop afstand lijken het wel dolfijnen die uit het water springen.

Te midden van een verbazingwekkend landschap, met één van de meest ononderbroken stranden van de wereld, varen de vissers in hun halve manen dag na dag de duisternis tegemoet. Geconfronteerd met de harde realiteit dat hun gezinnen gevoed moeten worden, gaan ze de strijd aan met de onvoorspelbare elementen van moeder natuur. De zee heeft zijn geheimen nooit prijs. Vissers komen dan ook vaak in hachelijke situaties terecht waar ze verplicht worden terug te grijpen naar hun intuïties om de onstuimige zee te lijf te gaan. Zij vissen nog op de manier zoals hun voorouders dit deden, met kieuwnetten. In deze netten steken de vissen hun kop door een maas van het net, maar eenmaal erin, geraken ze er niet meer uit.

De industrialisatie rukt echter ook op binnen het visserswereldje. Het rijke erfgoed en de vaardigheden om boten te bouwen waarvan de kennis al duizenden jaren mondeling en in de praktijk wordt doorgegeven, dreigt een stille dood te sterven. Dat bewustzijn groeide ook bij de Franse NGO ‘Watever’. Zij besloten om één van de meest bijzondere exemplaren van de Bengaalse vloot (de moon boat) te bouwen, te documenteren en te archiveren zodat toekomstige generaties deze opnieuw kunnen nabouwen. Het lijkt er dus sterk op dat de verloren kunst van het maken van boten in Bangladesh alsnog de strijd zal winnen tegen de oprukkende modernisering.